Венгрияның Бела III - Béla III of Hungary

Бела III
Bela3.jpg
Венгрия королі және Хорватия
Патшалық1172–1196
Тәж кию13 қаңтар 1173 ж
АлдыңғыСтивен III
ІзбасарЭмерикалық
Туғанв. 1148
Өлді1196 жылғы 23 сәуір (47-48 жас аралығында)
Жерлеу
Székesfehérvár Basilica
қайтадан жерленген Матиас шіркеуі
ЖұбайыАнтиохия
Францияның Маргареті
ІсВенгрияның эмерикасы
Маргарет, Византия патшайымы
Венгрия II Эндрю
Констанс, Чехия патшайымы
ӘулетАрпад әулеті
ӘкеВена Геза II
АнаКиевтік эвфросин
ДінРим-католик

Бела III (Венгр: III. Бела, Хорват: Бела III, Словак: Бело III; в. 1148 - 23 сәуір 1196) болды Венгрия королі және Хорватия 1172 мен 1196 жылдар аралығында. Ол Корольдің екінші ұлы болды Геза II және Гезаның әйелі, Киевтік эвфросин. Шамамен 1161 жылы Геза Белаға князьдік берді, оның құрамына кірді Хорватия, орталық Далматия және мүмкін Сирмий. Үлкен ағасы арасындағы бейбітшілік келісіміне сәйкес, Стивен III, 1162 жылы әкесінің орнын басқан және Византия императоры Мануэль Комненос, Бела көшті Константинополь 1163 ж. Оның аты өзгертілді Алексиос және император оған жаңадан құрылған ақсақалды сыйлады сот атауы туралы деспоттар. Ол Императордың қызына үйленді, Мария. Беланың ұрпағы арасында қарулы қақтығыстар туындады Византия империясы және Венгрия Корольдігі 1164 жылдан 1167 жылға дейін, өйткені Стивен III византиялықтардың Хорватия, Далматия және Сирмийді бақылауына алуына кедергі келтіруге тырысты. 1165 жылы Император Мануэльдің мұрагері болып тағайындалған Бела-Алексиос Венгрияға қарсы Византияның үш жорығына қатысты. Оның императордың қызына үйленуі оның ағасынан кейін жойылды, Алексиос, 1169 жылы дүниеге келген. Император Беланы төменгі атағын беріп, жоғары атағынан айырды қайсар.

Стивен III 1172 жылы 4 наурызда қайтыс болды, ал Бела Венгрияға оралуға шешім қабылдады. Ол кетер алдында ол ешқашан Византия империясына қарсы соғыспайтындығына уәде берді. Венгр болса да прелат және лордтар бірауыздан Бела патшасын жариялады, Лукас, Естергом архиепископы Беланың болжамымен оның таққа отыруына қарсы болды симония. Соңында Калочса архиепископы оны патша етіп тағайындады 18 қаңтар 1173 ж Рим Папасы Александр III мақұлдау. Бела інісімен шайқасты, Геза оны он жылдан астам уақыт тұтқында ұстады. Император Мануэль қайтыс болғаннан кейін Византия империясындағы ішкі қақтығыстарды пайдаланып, Бела 1180 - 1181 жылдар аралығында Хорватияны, Далматия мен Сирмияны қайта иеленді. Халыч княздығы 1188 жылы, бірақ ол екі жыл ішінде жоғалып кетті.

Бела өзінің билігі кезінде жазбаша жазбаларды қолдануға ықпал етті. XIV ғасырдағы венгр шежіресінде тіпті оның патшалық канцерияның құрылуына жауапты болғандығы айтылады. Салынған патша сарайы Естергом оның тұсында алғашқы мысал болды Готикалық сәулет жылы Орталық Еуропа. Ол өз дәуіріндегі ең бай еуропалық монарх болды, оның кірістерінің тізімі бойынша, бірақ тізім сенімділігіне күмән келтіреді.

Ерте өмір

Балалық шақ (в. 1148–1163)

Тақта тәж киген адам қолына таяқ пен орб алып отырады
Беланың әкесінің мөрі, Вена Геза II

Бела оның екінші ұлы болды Вена Геза II және Гезаның әйелі, Киевтік эвфросин.[1][2] Оның туған күні жазылмаған.[1][2] Оның сүйектерін зерттеу Беланың 1196 жылы 49 жасында қайтыс болғанын көрсетеді, сондықтан ол 1148 жылы туылған болуы керек.[2]

Замандас Джон Киннамос сілтеме «оның әкесі тірі кезінде бөліп берген аумаққа»[3] Белаға Геза II-нің әр түрлі аймақ ретінде бергендігін көрсетеді аппликация кіші ұлына.[4] Беланың рулық құрамына орталық бөліктер кіретіні сөзсіз Далматия, (оған кіреді Шибеник, Сызат, және Трогир, ондаған жылдар бойы Венгрия Корольдерінің жүздіктерін қабылдады), өйткені Киннамос провинцияны «Беланың мұрасы ретінде» атап өтті.[5][6][7][8] Тарихшылар Ferenc Makk және Дюла Моравчсик Беланың да алғанына келісемін Хорватия әкесінен.[9] Ма Сирмий сондай-ақ Беланың патронатының бөлігі болды, немесе егер ол оны тек әкесі қайтыс болғаннан кейін алған болса, ғылыми пікірталастарға ұшырайды.[6][8][10][11] Тарихшының айтуы бойынша Уоррен Тредголд, Беланың репрессиясы да қамтылды Босния.[11] Геза II грантын берудің нақты күнін анықтау мүмкін емес, бірақ Мактың айтуынша, Бела өз герцогтығын 1161 жылы алған көрінеді.[6]

11 мамырда 31 мамырда қайтыс болған Геза II-нің орнына оның тұңғыш ұлы, Стивен III.[12] Стивен III Беланың герцогтыққа иелік ететіндігін растаған сияқты, өйткені Киннамос «әлдеқашан берілген» жер туралы айтқан[13] Белаға Геза мен Стивен.[14] Стивен III таққа отырғаннан кейін көп ұзамай оны нағашылары қуып жіберді, Ладислаус II және Стивен IV.[14][15] The Византия императоры, Мануэль Комненос, ағайынды басқаруды қолдады, бірақ Стивен III Венгрияға оралды және 1163 жылдың ортасында күшпен өзінің тәжін қалпына келтірді.[11] Бела ағасының нағашыларымен қақтығысы кезінде бейтараптықты сақтаған болар, өйткені Беланың 1162 және 1163 жылдардағы қызметі туралы есеп жоқ.[14]

1163 жылы Император Мануэль Стивен III-пен бейбітшілік келісіміне қол қойды, ол Стивеннің қарсыластарын қолдаудан бас тартты.[14][16] Оның орнына Стивен III Беланы жіберуге келісті Константинополь және Византияға Бела княздігін иелік етуге мүмкіндік беру.[8][10] Император сонымен бірге қызына үйленетінін уәде етті, Мария, Белаға.[11][17]

«[Император Мануэль I] келгенде [ Белград ] және [Стивен IV] венгрлер жерін басқарудың мүмкін еместігін түсінді (өйткені олар [Геза II-нің ұлы [Стивен III] асығыс түрде қайтадан қондырды), ол басқа нәрсеге бұрылды. Жоғарыда айтылғандай, ол бар күшімен батыс елдерінің ортасында орналасқан Венгрияға талап қойғысы келді. Сондықтан ол [Стефан III] -тен кейінгі [Геза II] ұлы Беланы өзінің қызы Марияға үйлендіргісі келді ».

— Джон Киннамос: Джон мен Мануэль Комненустың істері[18]

Деспоттар Алексиос (1163–1169)

Тәж киген сақалды адам
Византия императоры Мануэль Комненос —Бела-Алексиос 1165 - 1169 жылдар аралығында Императордың мұрагері болған

Император Мануэль жіберілді себастос Джордж Палайологос Беланы дейін жеткізу Византия империясы.[19] Бела Константинопольге 1163 жылдың аяғында келді.[19] Оның аты өзгертілді Алексиос, және атағын алды деспоттар («лорд»), оны тек осы уақытқа дейін императорлар қолданған.[20][21] Беланың императордың қызына үйленуі де ресми түрде жарияланды.[19]

Стивен III 1164 жылдың жазында Сирмияға басып кірді.[22][23] Император Мануэль «венгрлерге соғыс ашу үшін емес, Бела үшін жерін қайтарып алу үшін келді» деп Стефанға қарсы әскерлерін басқарды,[24] Киннамосқа сәйкес.[23] Бела-Алексиос - нағашысы Стивен IV және олардың алыс туысымен бірге, Стефанос Каламанос - науқан кезінде императормен бірге жүрді.[25] Көп ұзамай жаңа бейбітшілік келісімшартына қол қойылып, Стивен III кезекті рет Беланың герцогтігінен бас тартуға мәжбүр болды.[11][26] Византия әскері Византия болып ұйымдастырылған Сирмияны басып алды тақырып, немесе аудан.[27]

Стивен III 1165 жылдың көктемінде Сирмияға қарсы жаңа шабуыл жасады.[26][28] Император Мануэль қарсы шабуылды бағыттады, ал Бела оны қайтадан ертіп жүрді.[29] Империялық армия қайта алғаннан кейін Zimony (қазіргі Сербиядағы Земун), Бела императорды бекіністе тұтқынға түскен венгриялық сарбаздарды жазалауға тыйым салуға көндірді.[30] Византия әскері Далматияны да басып алды.[29] Стефан III пен Император Мануэль арасында жаңа бейбітшілік келісімі жасалды, ол Беланың бұрынғы герцогтігінде императордың сенімділігін растады.[31] Көп ұзамай Далматия мен Босния византиялық тақырыптарға айналды.[29]

Император Мануэль салтанатты түрде өзінің қызы мен Бела-Алексиосты өзінің мұрагеріне айналдырды және византиялық көрнекті адамдарды 1165 жылдың күзінде оларға адалдық ант беруге мәжбүр етті.[29][32] Тек императордың немере ағасы, Andronikos Komnenos, бұл әрекетті айыптауға батылдық білдіріп, «Императордың бәрін санау қандай ақылсыздық? Рим қызының төсек төсегіне лайық емес ер адам, бәрінен бұрын осы шетелдік және интерпретаторды таңдау Рим императоры және бәрінен бұрын шебер ретінде отыру керек пе? «,[33] замандастарының айтуы бойынша Niketas Choniates.[29] Бела-Алексиос 1166 жылы қатысты Блахерна кеңесі, бірге император Мануэль және Экуменикалық Патриарх Люк Хризобергес.[34] 1166 жылдың көктемінде Бела-Алексиос еріп жүрді протозатор Alexios Axouch Византия әскерін Венгрияға қарсы Сирмияға жаңа венгриялық шапқыншылығы үшін жауап ретінде басқарды.[35] 1166 жылы 11 сәуірде Бела-Алексиос пен оның қалыңдығы бір-бірімен туыс болғанымен, Император Мануэль Экуменик Патриархының шешімін растады, онда туыстар арасындағы жетінші дәрежедегі некелер жарамсыз болды.[36] Мануэль тіпті қызы (Бела-Алексионың келіншегі) мен жаңасы арасында үйленуді ұсынды Сицилия Королі, Уильям II, 1166 жылдың күзінде.[35]

1167 жылы Венгрия мен Византия империясы арасында жаңа соғыс басталды, өйткені Бела-Алексисиос «патшалыққа үміткер болды»[37] замандасының айтуы бойынша ағасының Рахевин.[38] Мюгельн Генри көптеген венгрлер Бела-Алексиос армиясына қосылып, оған қызмет еткенін, «Венгрия Корольдігі оған [Бела-Алексиосқа] тиесілі болды» деп жазды.[39] 1167 жылы 8 шілдеде Византия армиясы венгр әскерлерін жойды Сирмий шайқасы.[38][40] Венгрия мен Византия империясы арасындағы соғыстар кезеңін аяқтаған және Византия империясының орталық Далматия, Босния мен Сирмия үстемдігін растайтын бейбітшілік келісіміне қол қойылды.[40]

Қайсар Алексиос (1169–1172)

Император Мануэльдің әйелі, Антиохиялық Мария есімді ұлды дүниеге әкелді Алексиос 14 қыркүйек 1169 ж.[41][42] Император қызының Бела-Алексиосқа үйленуін бұзды.[41] Император Бела-Алексиос атағын да алып тастады деспоттар, бірақ оған төменгі дәрежесін берді қайсар.[41][43] 1170 жылдың көктемінде Бела-Алексиос императордың қайын сіңлісіне үйленді, Антиохия.[41][43] Ерлі-зайыптылар қажылыққа барды қасиетті жер.[43] Жылы Иерусалим, олар 10000 қайырымдылық жасады безендіргіштер дейін Knights Hospitaller олардың қонақжайлылығы үшін өтемақы ретінде.[43][44] Грант хартиясында Бела-Алексиос өзін «Лорд А., Венгрия, Дальматия және Хорватия герцогы» деп атады, ол жақында император оған берген атақты елемеді.[41]

Патшалық

Тәж кию (1172–1173)

Беланың ағасы Стивен III 1172 жылы 4 наурызда қайтыс болды.[45][46] Любек Арнолды кімде болды Естергом, Стефанды Беланың жақтастары улаған деген болжам жасады, бірақ бұл хабарды басқа ақпарат көзі растамайды.[47][43] III Стивеннің жесірі, Агнес, күйеуі қайтыс болған кезде жүкті болғанымен, Венгриядан кетіп қалды.[48] Венгрия делегациясы Император Мануэль мен Белада болды Сардина (қазір Болгариядағы София).[48][40] Олар «Беланы оларға патша етіп жіберуді» талап етті, өйткені ағасы қайтыс болғаннан кейін «әділдік принципі оған қарады»,[49] Киннамосқа сәйкес.[48][40] Киннамос сонымен қатар Император Мануэла Беладан кейін «өмір бойы пайдалы болатын нәрсені сақтауға ант беремін» деп Беланы патша етті »деп айтты.[50] императорға және византиялықтарға.[48] Византия императоры жазған хат Исхак II Анжелос 1196 жылы дәл осы жағдайда Бела сербтер Византия империясына қарсы соғысса, оларды ешқашан қолдамаймын деп уәде берді.[48]

Бела мен оның әйелі келді Sékesfehérvár сәуірдің аяғында немесе мамырдың басында.[51] «Венгрия корольдігінің мәртебелі адамдары» Беланы бірауыздан король етіп сайлады, деп жазылған хатта. Рим Папасы Александр III 1179 жылы.[52] Алайда, Беланың таққа отыруы кейінге қалдырылды, себебі Лукас, Естергом архиепископы, тәж кию рәсімінен бас тартты.[51] Архиепископ патшаны айыптады симония, өйткені Бела өз делегатына қымбат шапан сыйлады.[53][54] Ғылыми теорияға сәйкес, архиепископ Лукас сонымен қатар «шисматика «Беланың билігі кезінде күшейетін еді.[52][46][54] Осыған қарамастан барондар мен прелаттардың көпшілігі Белаға адал болып қала берді.[55][56] Бела архиепископ Лукасқа қарсы қасиетті тақтың көмегіне жүгінді.[53] Беланың өтініші бойынша Рим Папасы Александр III рұқсат берді Калочса архиепископы Бела патшасын майлап, «басына тәж кигізу».[57] Беланың таққа отыруы 1173 жылы 18 қаңтарда өтті.[45] Ол Естергом архиепископтарының Венгрия монархтарына тәж кию құқығын растайтын жарғы шығарды.[58] «Грек» және «латын» деп аталатын тәждердің бірігуі Венгрияның қасиетті тәжі оның билігі кезінде болған сияқты.[59]

Қақтығыстар (1173–1178)

Архиепископ Лукас Беланың қолайсыздығына ұшырады, оны патшалығының алғашқы жылдарында елемеді.[60] Лукастың орнына Калоксаның архиепископы Беланың тұңғыш ұлын шомылдырды, Эмерикалық, 1174 ж.. Алайда, корольдік отбасы мүшелеріне діни рәсімдерді өткізу Естергомның архиепископтары болып саналды.[60] Чехия шежіресі бойынша (Continuatio Gerlaci abbatis Milovicensis), Бела өзінің інісі Гезаны түрмеге жапты, бірақ Геза түрмеден қашып, қашып кетті Австрия 1174 немесе 1175 жылдары.[57][61] Стивен III төрелік сот, Лоуренс, Гезамен бірге жүрді.[62] Қашан Генри Жасомирготт, Австрия герцогы, Гезаны ұстап беруден бас тартты, Бела Австриямен бірге тонау шабуылдарын бастады Собеслав II, Богемия герцогы.[63] Осы уақытта Бела император Мануэльге оған қарсы күресте көмектесу үшін қосымша күш жіберді Селжұқтар, бірақ олардың біріккен күштері жеңіліске ұшырады Мириокефалон шайқасы 17 қыркүйек 1176 ж.[64][65][66]

Геза Богемияның II Собеславын кездесуге көмектесуге көндіруге тырысты Фредерик I, Қасиетті Рим императоры, бірақ Собеслав Гезаны ұстап алып, 1177 жылы Белаға тапсырды.[64][63] Бела інісін тағы бір рет түрмеге жапты, ол олардың анасы Евфросинді де қамауға алды.[64][63] Гезаны тұтқындаудағы Собеславтың рөлі үшін кек алу үшін император Фредерик Собеславты тақтан түсіріп, оның тағы бір мүшесін тағайындады Пемислидтер әулеті, Фредерик, герцог лауазымына.[63] Қасиетті Рим императоры Австрияның жаңа герцогына бұйрық берді, Леопольд V, Богемияға шабуыл жасау үшін.[63] Көп ұзамай Бела араша түсіп, Леопольд V-ге шабуыл жасаймын деп қорқытып, Леопольдты Чехиядан кетуге мәжбүр етті.[67]

Кеңейту және реформалар (1178–1194)

Беланың көптен бері сүйіктісі, Эндрю, Калокса архиепископы, оны 1178 жылы қорлады.[68][69] Көп ұзамай Бела оны және оның жақтаушысы Провостты айырды Székesfehérvár тарауы, олардың кеңселерінен және архиепископтың кірістерінен айырылды.[69][68] Рим Папасы Александр III Беланы шіркеулік санкциялармен жазалады, бірақ Бела Естергом архиепископы Лукаспен татуласып, оны босатып, Калока Андрейін шығарып салды.[68] Жанжалы бітімгершілікке келуімен аяқталды Қасиетті Тақ: Эндрю Беладан кешірім сұрады, ал Бела оны архиепископ орнына қалпына келтірді.[69]

Беланың шақыруы бойынша, Цистерциан монахтар Франциядан келіп, жаңа цистерцийлер бекіністерін құрды Egres, Цирк, Szentgotthárd және Пилис 1179 мен 1184 аралығында.[70] 1180 жылдары Бела Естергомда биік патша сарайының және жаңа собордың құрылысын бастады.[69] Соған қарамастан, ол әрдайым дерлік ел кезіп жүрді.[71] Кірпіштегі жазба бойынша Булкесзи (қазір Сербияда Маглич), Бела сол ауылда немістің «қоныс аударушысын» шомылдыру рәсімінен өтуге демеушілік жасады.[72][73]

Тақта тәж киген адам қолына таяқ пен орб алып отырады
Беланың III мөрі

Константинопольдің империялық сотында Бела жақсы ұйымдастырылған әкімшіліктің маңыздылығын білді.[74] Сәйкес Жарықтандырылған шежіре, Бела «Римдік және империялық сотта әдеттегідей өтініштерді қарау нысанын енгізді»,[75] бұл корольдік кеңсе оның билігі кезінде жеке кеңсе ретінде жұмыс істей бастаған деген болжам жасайды.[76][74][77] Ол 1181 жылы оның қатысуымен жүргізілетін барлық операциялар үшін жарғы шығарылуға бұйрық беріп, жазбаша жазбалардың маңыздылығын атап өтті.[76][74][77]

Император Мануэль I 1180 жылы 24 қыркүйекте қайтыс болды.[78] Алты ай ішінде Бела Далматиядағы өзінің сенімділігін қалпына келтірді, бірақ оқиғалар туралы бірде-бір заманауи мәліметтер жоқ.[79][80][81] Сплит азаматтары «Венгрия мырзалығына оралды»[82] көп ұзамай Мануэль қайтыс болғаннан кейін, 13 ғасыр Архдеакон Томас.[83] Задар 1181 жылдың басында Беланың сюзеренитін қабылдады.[83] Тарихшы Джон В. А. Жақсы Бела Далматияның жүздіктерін «қантөгіссіз және империялық келісіммен» қайта алды »деп жазды, өйткені Византия билігі Беланың провинцияны басқарғаннан гөрі провинцияны басқарғанын жөн көрді Венеция Республикасы.[79]

Сирмийді қайта жаулап алу туралы да түсініксіз.[84] Andronikos Komnenos жас Византия императоры Анексиос II-ді Беланы - оның жездесі - аймақты бүлдіруге итермеледі деп айыптады. Белград және Barancs (қазір Сербиядағы Браничево) 1182 жылы мамырда Беланың Сирмияны басып алғанын білдіреді.[84] Сол айда Андроникос Комненос Даугер императрицасын тұтқындап, оны жылдың аяғына дейін өлтірді.[85][86] Византия империясында қалыптасып келе жатқан анархияны пайдаланып, Бела дейін дамыды Ниш және 1183 жылдың бірінші жартысында Сердица.[87] Сардикада ол жәдігерлер салынған сандықты алды Рила әулиесі Иван және оны «өз жеріне үлкен құрметпен жеткізіп, шіркеуде абыроймен жатқызуға» бұйрық берді.[88] туралы Естергом, әулиенің айтуы бойынша София прологынан өмір.[86] Макк Беланың Дунайдың оңтүстігіндегі аймақтардан шыққанын жазды, бірақ тарихшы Пол Стивенсон Беланың бұл жерлерді сақтағанын айтады.[86][89]

Андроникос Комненос 1183 жылдың соңында Император Алексиос II-ді өлтірді.[89] Замандас Эстатий Салоника Андроникостың қарсыластары көптеген монархтарға, соның ішінде Бела III-ке хат жіберіп, оларды Андроникосқа шабуыл жасауға шақырғанын жазады.[90] Сәйкес Ансберт және басқа батыс еуропалық шежірешілер Бела 1185 жылдың басында Византия империясына басып кірді.[90] Мен қыркүйекте Андроникодан құлағаннан кейін, Бела жаңа императормен бейбітшілік келісіміне қол қойды, Исхак II Анжелос.[91] Ысқақ Беланың қызына үйленді, Маргарет және Бела Ниш пен Баранкс аймағын Ысқаққа қызының сыйы ретінде берді.[92][93] Рила әулие Иванының реликттері де осыған байланысты Сардикаға қайтарылды.[92] Бела үйленді Францияның Маргареті, қарындасы Франция Филипп II, 1186 жылдың жазында.[94]

Негізі Szentgotthárd Abbey. Кескіндеме Стефан Дорфмейстер (в. 1795)

Orio Mastropiero, Венеция Doge, 1187 жылы Задарды қоршауға алды, бірақ венециялық флот жақсы нығайтылған қаланы басып ала алмады.[91] Владимир Ярославич, Халих ханзадасы, 1188 жылдың соңында Венгрияға қашып кетті, өйткені оның боярлары бүлік шығарды.[95] Роман Мстиславич, Владимир-ин-Волиния князі, көп ұзамай Галичті басып алды, бірақ Бела князьдыққа басып кіріп, оны қуып жіберді.[95][96] Владимир Ярославичті бұрынғы орнына қалпына келтірудің орнына Бела оны түрмеге қамап, Халычқа бақылау берді Эндрю, ол Беланың кіші ұлы болған.[97][98] Өзінің жаулап алуының белгісі ретінде Бела өзін Галисия королі ретінде көрсетті. .[97]

1189 жылдың жазында неміс крестшілер басшылығымен Венгрия арқылы жүріп өтті Фредерик I, Қасиетті Рим императоры.[99] Бела Фредерикті қарсы алып, крестшілерді қарсы жолға шығарып салу үшін жасақ жіберді Балқан түбегі.[99][100] Фредериктің өтініші бойынша Бела өзінің крестшілерге қосылып, Венгриядан кеткен түрмедегі ағасы Гезаны босатты.[99][96] Бела Фредерик I мен Исаак II арасындағы бітімгершілік келісімшарттың делдалдығы болды, оның өзара сенімсіздігі неміс крестшілері мен византиялықтар арасында соғыс тудырды.[99]

Владимир Ярославич 1189 немесе 1190 жылдардың басында тұтқынан қашып кетті.[97][101] Көмегімен Польшадағы Касимир II, ол Эндрюды Халычтан шығарып, князьдықтың бақылауын қалпына келтірді.[97] 1191 жылы Бела өзінің күйеу баласы Ысқақ II-мен кездесті Филипполис (қазіргі Болгариядағы Пловдив) және Сирмий, бірақ олардың келіссөздерінің нәтижелері белгісіз болып қалды.[102][103] Беланың өтініші бойынша Қасиетті Тақ мақұлдады канонизация туралы Венгрия Ладислав I 1192 жылы.[104] Бела Сербияға 1193 жылдың басында басып кірді.[103] Ысқақ II өз әскерлерін алып кетуді талап етіп, Беланы соғыспен қорқытты.[103] Сонымен бірге, Доге Энрико Дандоло Задарды басып алуға тырысты, бірақ сәтсіз аяқталды.[91] 1193 жылы Бела келісім берді Модруш округі Хорватияда Бартоломей Крк, мүшесі Франкопалықтар отбасы.[105] Бұл Венгрия Корольдігінде тұқым қуалайтын мәртебе ретінде берілген кеңсенің алғашқы нақты мысалы.[106]

Соңғы жылдар (1194–1196)

1194 жылы Бела Хорватия мен Далматияны басқаруға өзінің болашақ ұлы ретінде Эмерикті тағайындады, ол болашақ патша ретінде тағайындалды.[107][108] Біріккен болгар, куман және влах әскерлерінен кейін византиялықтарды Аркадиополис шайқасы 1194 жылы Бела Византия империясына көмектесуге дайын болды.[109][110] Алайда оның науқаны тоқтатылды, өйткені Беланың күйеу баласы император Исаак II тақтан тайдырылды. Alexios III Angelos 1195 жылдың сәуірінде.[111][112] Генрих VI, Қасиетті Рим императоры, тақтан тайдырылған императордың атынан Византия империясына қарсы науқан бастамақ болған, бірақ Бела оның қарамағындағыларға Генриге қосылуға тыйым салған.[113]

Бела крестті қасиетті жерге крест жорығын бастап барғысы келетіндігінің белгісі ретінде кресті қабылдады.[114] Алайда ол антын орындай алмады, өйткені ол ауырып, 1196 жылы 23 сәуірде қайтыс болды.[96][115][114] Ол жерленген Секешфехервар соборы.[96] Оның қалдықтарын археологтар 19 ғасырдағы қазба жұмыстары кезінде сенімді түрде анықтады, өйткені заманауи дереккөз - Лондондық Ричард - Беланың ерекше биіктігі туралы жазды.[107] Беланың қаңқасы оның бойы 190 сантиметр (75 дюйм) болғанын көрсетеді.[96][107] Беланың сүйектері қайта өзгертілді Матиас шіркеуі жылы Будапешт.[96][107] The ДНҚ Беланың және Арпад әулетінің басқа болжамды мүшесінің сүйектерінен ғалымдар әулет тиесілі деп болжайды Y-гаплогруппа R1a подклади R-SUR51> R-ARP.[116][117]

Отбасы

Бела патшаның III қабірі

Беланың бірінші әйелі Агнес қызы болған Шатиллонның Рейнальд, Антиохия князі және Райнальдтың әйелі, Антиохия.[118] Агнес шамамен 1149 жылы туып, 1184 жылы қайтыс болды.[43] 1170 жылы үйленген кезде оның аты Константинопольде Анна болып өзгертілді.[43][41]

Бела мен Агнес-Аннаның бірінші баласы, Эмерикалық, 1174 жылы дүниеге келген.[119] Константинопольде Мария деп өзгертілген Эмериктің әпкесі Маргарет 1175 жылы дүниеге келген.[120][93] Тоғыз-он жасында Византия императорына үйленеді Исхак II Анжелос, кім шамамен 30 болды.[91][93] Марияның күйеуі 1204 жылы қайтыс болды Константинополь қап кезінде Төртінші крест жорығы.[121] Маргарет-Мария крест жорығының жетекшілерінің біріне үйленді, Монферрат Boniface, кім тартып алды Салоники Византия империясы құлағаннан кейін.[122] Тарихшы Макк шамамен 1210 жылы Марияның үйленгенін жазады Әулие Омер Николай I Boniface қайтыс болғаннан кейін, бірақ ғалым Питер Локтың айтуынша, Әулие Омердің әйелі мен Маргарет-Мария бірдей болған емес.[123][124]

Бела мен Агнес-Аннаның екінші ұлы, Эндрю, шамамен 1177 жылы дүниеге келген.[125] Оның екі інісі Сүлеймен мен Стивен сәби кезінен аман қалған жоқ.[126] Олардың кіші қарындасы, Констанс, үйленген Король Богемияның Оттокар I шамамен 1198 ж.[124] Бела мен Агнес-Аннаның есімі белгісіз үшінші қызы сәби кезінде қайтыс болды.[126]

Агнес-Анна қайтыс болғаннан кейін, Бела император Мануэль I-дің қарындасы Теодора Комнененің немересі Теодораға үйленуге ұсыныс жасады.[90][93] Алайда, Византия шіркеуінің синоды 1185 жылы некеге тыйым салды, өйткені Теодора монах үйіне кірді.[90][93] 1185 жылдың аяғында немесе 1186 жылдың басында Бела Саксониядағы Матильданың, оның қызы, қолын сұрады Генри Арыстан, Саксония герцогы, бірақ Генрих II Англия, Матильданың атасы бұл некеге кедергі болды.[91] Ақыры, Бела Генрих II-нің жесір келініне үйленді, Францияның Маргареті, 1186 жылдың жазында.[91] Ол қызы болды Людовик VII Франция.[127] Королева Маргарет Беладан ұзақ өмір сүріп, қайтыс болғаннан кейін Қасиетті жерге көшіп келді.[107]

Мұра

Бела - Венгрияның ортағасырлық көрнекті монархтарының бірі.[15] Оның «ережесі тек патшалықтың апогейін ғана білдіріп тұрған жоқ Арпадиялықтар, сонымен бірге бір дәуірдің аяқталғанын көрсетті », - дейді тарихшы Пал Энгель.[15] Оның Корольдік кеңсенің құрылуы Венгрияда «жазбаша жазбалардың кеңеюіне» ықпал етті; барондар шығарған алғашқы жарғылар 1190 жылдары пайда болды.[129][130] Беланың кірістерінің заманауи тізіміне сәйкес, оның жылдық кірісі шамамен 170 000 марканы (шамамен 23 тонна таза күміс) құрады.[131][132] Егер тізім сенімді болса, оның табысы замандас Франция мен Англия патшаларының кірістерінен асып түсті, бірақ тізім сенімділігіне көптеген тарихшылар, оның ішінде Пал Энгель күмән келтірді.[131][133][134]

Шамамен 1190 жылы өрт Эстергомды қиратқаннан кейін, Бела француз масондарын патша сарайы мен соборды қалпына келтіруге шақырды.[69][135] Масондар жаңа сәулет формаларын енгізді; жаңа патша сарайы мен соборы алғашқы мысалдар болды Готикалық сәулет Орталық Еуропада.[135][136] А бейнеленген монеталар екі торлы крест негізінен Византия империясының шіркеуінде қолданылған, шамамен 1190 жылдан бастап соғылған, бұл «қос крест» деп аталатын жердің бөлігі болғандығын болжайды Венгр корольдік геральдикасы Бела III астында.[137]

Ескертулер

  1. ^ а б Makk 1994, б. 91.
  2. ^ а б c Kristó & Makk 1996, б. 204.
  3. ^ Джон мен Мануэль Комненустың Джон Киннамостың істері (5.5), б. 163.
  4. ^ Makk 1989, 77, 123 б.
  5. ^ Джон мен Мануэль Комненустың Джон Киннамостың істері (5.17), б. 187.
  6. ^ а б c Makk 1989, б. 77.
  7. ^ Стефенсон 2000, 198, 251 б.
  8. ^ а б c Магдалино 1993 ж, б. 79.
  9. ^ Makk 1989, 77, 155 б.
  10. ^ а б Курта 2006, б. 332.
  11. ^ а б c г. e Treadgold 1997, б. 646.
  12. ^ Makk 1989, б. 79.
  13. ^ Джон мен Мануэль Комненустың Джон Киннамостың істері (5.6), б. 165.
  14. ^ а б c г. Kristó & Makk 1996, б. 205.
  15. ^ а б c Энгель 2001, б. 52.
  16. ^ Makk 1994, б. 86.
  17. ^ Жақсы 1991 ж, б. 240.
  18. ^ Джон мен Мануэль Комненустың Джон Киннамостың істері (5.5), б. 163.
  19. ^ а б c Makk 1989, б. 86.
  20. ^ Kristó & Makk 1996, б. 206.
  21. ^ Стефенсон 2000, б. 251.
  22. ^ Makk 1989, б. 90.
  23. ^ а б Стефенсон 2000, б. 252.
  24. ^ Джон мен Мануэль Комненустың Джон Киннамостың істері (5.6), б. 165.
  25. ^ Makk 1989, 68,90 б.
  26. ^ а б Makk 1989, б. 91.
  27. ^ Makk 1989, 91-92 бет.
  28. ^ Курта 2006, б. 333.
  29. ^ а б c г. e Makk 1989, б. 92.
  30. ^ Kristó & Makk 1996, б. 207.
  31. ^ Жақсы 1991 ж, б. 241.
  32. ^ Стефенсон 2000, б. 257.
  33. ^ О, Византия қаласы, Никетас жылнамалары (4.137), б. 78.
  34. ^ Makk 1989, б. 97.
  35. ^ а б Makk 1989, б. 99.
  36. ^ Стефенсон 2000, б. 258.
  37. ^ Фредерик Барбаросстың істері (Қосымша) б. 337.
  38. ^ а б Makk 1989, б. 100.
  39. ^ Makk 1989, б. 101.
  40. ^ а б c г. Жақсы 1991 ж, б. 242.
  41. ^ а б c г. e f Makk 1989, б. 106.
  42. ^ Treadgold 1997, б. 647.
  43. ^ а б c г. e f ж Kristó & Makk 1996, б. 209.
  44. ^ Магдалино 1993 ж, б. 81.
  45. ^ а б Бартл және басқалар. 2002 ж, б. 29.
  46. ^ а б Энгель 2001, б. 53.
  47. ^ Стефенсон 2000, 267–268 беттер.
  48. ^ а б c г. e Makk 1989, б. 107.
  49. ^ Джон мен Мануэль Комненустың Джон Киннамостың істері (6.11), б. 214.
  50. ^ Джон мен Мануэль Комненустың Джон Киннамостың істері (6.11), 214-215 бб.
  51. ^ а б Kristó & Makk 1996, б. 210.
  52. ^ а б Makk 1989, б. 108.
  53. ^ а б Kristó & Makk 1996, б. 211.
  54. ^ а б Berend, Urbańczyk & Wiszewski 2013, б. 383.
  55. ^ Berend, Urbańczyk & Wiszewski 2013, 178, 202 беттер.
  56. ^ Makk 1989, 108, 110 б.
  57. ^ а б Makk 1989, б. 109.
  58. ^ Kristó & Makk 1996, 212–213 бб.
  59. ^ Berend, Urbańczyk & Wiszewski 2013, 151–152 б.
  60. ^ а б Kristó & Makk 1996, б. 212.
  61. ^ Kristó & Makk 1981, б. 63.
  62. ^ Makk 1989, 108, 111 б.
  63. ^ а б c г. e Makk 1989, б. 111.
  64. ^ а б c Kristó & Makk 1996, б. 213.
  65. ^ Магдалино 1993 ж, 96, 98 б.
  66. ^ Makk 1989, б. 113.
  67. ^ Makk 1989, б. 112.
  68. ^ а б c Makk 1989, б. 114.
  69. ^ а б c г. e Kristó & Makk 1996, б. 214.
  70. ^ Berend, Urbańczyk & Wiszewski 2013, б. 359.
  71. ^ Kristó & Makk 1996, б. 215.
  72. ^ Kristó & Makk 1996, б. 219.
  73. ^ Kristó & Makk 1981, б. 86.
  74. ^ а б c Kristó & Makk 1996, б. 217.
  75. ^ Венгрияның жарықтандырылған шежіресі (171.122 б.), б. 139.
  76. ^ а б Rady 2000, б. 66.
  77. ^ а б Kontler 1999, б. 71.
  78. ^ Makk 1989, б. 115.
  79. ^ а б Жақсы 1991 ж, б. 289.
  80. ^ Стефенсон 2000, 281–282 б.
  81. ^ Magaš 2007, б. 57.
  82. ^ Архдеакон Томас Сплит: Салон және Сплит епископтарының тарихы (22-б.), б. 131.
  83. ^ а б Стефенсон 2000, б. 281.
  84. ^ а б Makk 1989, б. 116.
  85. ^ Treadgold 1997, 652–653 бб.
  86. ^ а б c Makk 1989, б. 117.
  87. ^ Курта 2006, 334–335 бб.
  88. ^ Стишен (София) прологынан Джон Рила Джонның өмірі, б. 266.
  89. ^ а б Стефенсон 2000, б. 282.
  90. ^ а б c г. Makk 1989, б. 119.
  91. ^ а б c г. e f Makk 1989, б. 120.
  92. ^ а б Курта 2006, б. 335.
  93. ^ а б c г. e Стефенсон 2000, б. 283.
  94. ^ Kristó & Makk 1996, б. 220.
  95. ^ а б Димник 2003 ж, б. 191.
  96. ^ а б c г. e f Энгель 2001, б. 54.
  97. ^ а б c г. Makk 1989, б. 121.
  98. ^ Димник 2003 ж, б. 193.
  99. ^ а б c г. Makk 1989, б. 122.
  100. ^ Стефенсон 2000, б. 294.
  101. ^ Димник 2003 ж, 193–194 бб.
  102. ^ Treadgold 1997, б. 121.
  103. ^ а б c Makk 1989, б. 123.
  104. ^ Berend, Urbańczyk & Wiszewski 2013, б. 192.
  105. ^ Курта 2006, б. 347.
  106. ^ Rady 2000, б. 30.
  107. ^ а б c г. e Kristó & Makk 1996, б. 222.
  108. ^ Magaš 2007, б. 58.
  109. ^ Treadgold 1997, б. 659.
  110. ^ Стефенсон 2000, б. 303.
  111. ^ Makk 1989, 123–124 бб.
  112. ^ Стефенсон 2000, 303–304 бет.
  113. ^ Makk 1989, б. 124.
  114. ^ а б Berend, Urbańczyk & Wiszewski 2013, б. 234.
  115. ^ Бартл және басқалар. 2002 ж, б. 30.
  116. ^ Олас, Джудит; Сейденберг, Верена; Хаммель, Сюзанна; Сентирмай, Зольтан; Сабадос, Дьерди; Мелег, Бела; Каслер, Миклош (2019), «Венгрия королі Бела III-нің ДНҚ-ны профилдеуі және Секешфехервар Корольдік Базиликасынан бастау алған басқа сүйек қалдықтары», Археологиялық және антропологиялық ғылымдар, 11 (4): 1345–1357, дои:10.1007 / s12520-018-0609-7
  117. ^ Наджи, П.Л .; Олас Дж .; Непарацки, Е .; т.б. (2020), «Béla Third үшінші хромосомалар тізбегі негізінде Арпад әулетінің филогенетикалық бастауларын анықтау», Еуропалық адам генетикасы журналы, дои:10.1038 / s41431-020-0683-з
  118. ^ Рунциман 1952 ж, б. 365, 3-қосымша.
  119. ^ Kristó & Makk 1996, б. 209, 4-қосымша.
  120. ^ Kristó & Makk 1996, б. 220, 4-қосымша.
  121. ^ Treadgold 1997, 660, 665-666 бет.
  122. ^ 1995 құлыптау, б. 37.
  123. ^ 1995 құлыптау, б. 371.
  124. ^ а б Kristó & Makk 1996, б. 4-қосымша.
  125. ^ Kristó & Makk 1996, б. 229, 4-қосымша.
  126. ^ а б Makk 1994, б. 92.
  127. ^ Kontler 1999, б. 74.
  128. ^ Kristó & Makk 1996, б. 190, 2-3 қосымшалар.
  129. ^ Энгель 2001, б. 122.
  130. ^ Berend, Urbańczyk & Wiszewski 2013, б. 220.
  131. ^ а б Энгель 2001, б. 61.
  132. ^ Molnár 2001, б. 46.
  133. ^ Kontler 1999, б. 70.
  134. ^ Berend, Urbańczyk & Wiszewski 2013, б. 287.
  135. ^ а б Berend, Urbańczyk & Wiszewski 2013, б. 209.
  136. ^ Kontler 1999, б. 72.
  137. ^ Berend, Urbańczyk & Wiszewski 2013, б. 317.

Дереккөздер

Бастапқы көздер

  • Архдеакон Томас Сплит: Салон және Сплит епископтарының тарихы (Ольга Перичтің латынша мәтіні, Дамир Карбич, Миржана Матиевич Сокол және Джеймс Росс Суини өңдеген, аударған және түсініктеме берген) (2006). CEU түймесін басыңыз. ISBN  963-7326-59-6.
  • Джон мен Мануэль Комненустың Джон Киннамостың істері (Аударған Чарльз М. Бранд) (1976). Колумбия университетінің баспасы. ISBN  0-231-04080-6.
  • «Стишен (София) прологынан Джон Рила өмірі». Петковта, Кирил (2008). Жетінші-он бесінші ғасырдағы ортағасырлық Болгария дауыстары: өткен мәдениеттің жазбалары. Брилл. 265–268 беттер. ISBN  978-90-04-16831-2.
  • Византия қаласы, Никетас Чониаттың жылнамалары (Аударған Гарри Дж. Магулиас) (1984). Уэйн мемлекеттік университетінің баспасы. ISBN  978-0-8143-1764-8.
  • Фредизинг Оттоның Фредрик Барбароссамен және оның жалғастырушысы Рахуинмен жасаған істері (Ричард Эмеридің қатысуымен Чарльз Кристофер Миеровтың кіріспесімен аударылған және түсіндірілген) (2004). Колумбия университетінің баспасы. ISBN  0-231-13419-3.
  • Венгрияның жарықтандырылған шежіресі: Chronica de Gestis Hungarorum (Редакторы Dezső Dercsényi) (1970). Корвина, Таплингер баспасы. ISBN  0-8008-4015-1.

Екінші көздер

  • Бартл, Юлиус; Чичай, Вилиам; Кохутова, Мария; Лец, Роберт; Сегеш, Владимир; Шкварна, Душан (2002). Словакия тарихы: хронология және лексика. Bolchazy-Carducci баспалары, Slovenské Pedegogické Nakladatel'stvo. ISBN  978-0-86516-444-4.CS1 maint: ref = harv (сілтеме)
  • Беренд, Нора; Урбащик, Пжемислав; Вишевский, Пжемислав (2013). Орталық Еуропа орта ғасырларда: Богемия, Венгрия және Польша, б. 900-с. 1300. Кембридж университетінің баспасы. ISBN  978-0-521-78156-5.CS1 maint: ref = harv (сілтеме)
  • Курта, Флорин (2006). Орта ғасырларда Оңтүстік-Шығыс Еуропа, 500–1250 жж. Кембридж университетінің баспасы. ISBN  978-0-521-89452-4.CS1 maint: ref = harv (сілтеме)
  • Димник, Мартин (2003). Черниговтар әулеті, 1146–1246 жж. Кембридж университетінің баспасы. ISBN  978-0-521-03981-9.CS1 maint: ref = harv (сілтеме)
  • Энгель, Пал (2001). Стефан патшалығы: ортағасырлық Венгрия тарихы, 895–1526 жж. И.Б. Tauris Publishers. ISBN  978-1-86064-061-2.CS1 maint: ref = harv (сілтеме)
  • Жақсы, Джон В.А. кіші. (1991) [1983]. Ерте ортағасырлық Балқан: Алтыншыдан ХІІ ғасырдың аяғына дейінгі маңызды зерттеу. Анн Арбор, Мичиган: Мичиган университеті. ISBN  0-472-08149-7.
  • Контлер, Ласло (1999). Орталық Еуропадағы мыңжылдық: Венгрия тарихы. Атлантис баспасы. ISBN  978-963-9165-37-3.CS1 maint: ref = harv (сілтеме)
  • Кристо, Дюла; Мак, Ференц (1981). III. Béla emlékezete [Беланы III еске түсіру] (венгр тілінде). Мадьяр Хеликон.CS1 maint: ref = harv (сілтеме)
  • Кристо, Дюла; Makk, Ferenc (1996). Az Árpád-ház uralkodói [Арпад үйінің билеушілері] (венгр тілінде). I.P.C. Конывек. ISBN  978-963-7930-97-3.CS1 maint: ref = harv (сілтеме)
  • Lock, Peter (1995). Эгейдегі франктер, 1204–1500 жж. Лонгман. ISBN  978-0-582-05139-3.CS1 maint: ref = harv (сілтеме)
  • Магаш, Бранка (2007). Хорватия тарих арқылы. SAQI. ISBN  978-0-86356-775-9.CS1 maint: ref = harv (сілтеме)
  • Магдалино, Павел (1993). Мануэль Комненос империясы, 1143–1180 жж. Кембридж университетінің баспасы. ISBN  978-0-521-52653-1.CS1 maint: ref = harv (сілтеме)
  • Makk, Ferenc (1989). Арпадтар мен Комнени: 12 ғасырдағы Венгрия мен Византия арасындағы саяси қатынастар (Аудармашы Джорджи Новак). Akadémiai Kiadó. ISBN  978-963-05-5268-4.CS1 maint: ref = harv (сілтеме)
  • Makk, Ferenc (1994). «III. Béla». Кристода, Джула; Энгель, Пал; Макк, Ференц (ред.). Korai magyar történeti lexikon (9–14. Század) [Ерте Венгрия тарихының энциклопедиясы (9-14 ғғ.)] (венгр тілінде). Akadémiai Kiadó. 91–92 бет. ISBN  978-963-05-6722-0.CS1 maint: ref = harv (сілтеме)
  • Молнар, Миклос (2001). Венгрияның қысқаша тарихы. Кембридж университетінің баспасы. ISBN  978-0-521-66142-3.CS1 maint: ref = harv (сілтеме)
  • Рэйди, Мартын (2000). Ортағасырлық Венгриядағы дворяндық, жер және қызмет. Палграв. ISBN  978-0-333-80085-0.CS1 maint: ref = harv (сілтеме)
  • Рунциман, Стивен (1952). Крест жорықтарының тарихы, II том: Иерусалим патшалығы және Франк шығысы. Кембридж: Кембридж университетінің баспасы. ISBN  978-0-521-06162-9.
  • Стивенсон, Пол (2000). Византияның Балқан шекарасы: Солтүстік Балқанды саяси зерттеу, 900–1204 жж. Кембридж университетінің баспасы. ISBN  978-0-521-02756-4.CS1 maint: ref = harv (сілтеме)
  • Тредголд, Уоррен (1997). Византия мемлекеті мен қоғамының тарихы. Стэнфорд, Калифорния: Стэнфорд университетінің баспасы. ISBN  0-8047-2630-2.

Әрі қарай оқу

Венгрияның Бела III
Туған: 1148 Қайтыс болды: 23 сәуір 1196 ж
Аймақтық атақтар
Жаңа туынды Хорватия герцогы және Далматия
в. 1161–1172		Бос
Атауы келесіде өткізіледі
Эмерикалық
Алдыңғы
Стивен III		 Венгрия королі және Хорватия
1172–1196		Сәтті болды
Эмерикалық